İçindekiler
Kompostlaştırma Nedir?
Kompostlaştırma, katı atıkların içindeki organik kısımların (sebze, meyve, selüloz, yemek atıkları, her türlü bahçe atıkları) biyokimyasal süreçten geçirilmesi sonucu stabilize edilmiş, mineralize olmuş, humusa benzer yapıdaki maddeye dönüştürülmesi işlemidir. Bu maddeye de “Kompost” denir. Kompostlaştırma doğada kendiliğinden gerçekleşen, yani doğal bir işlemdir. Kısaca, kendi haline bırakılan organik maddeler yavaş bir çürüme süreci sonunda kompost haline gelebilirler. Ancak kompostlaştırma işleminin doğru bir şekilde yürütülmesi, çevreye en az zarar verecek şekilde kompost üretilmesini ve ürünün toprakta kullanılabilir olmasını sağlayabilir. Kompostlaştırma işlemi, nemli tutulan ve havalandırılan karışık organik atıklarda doğal olarak bulunan, kendiliğinden çoğalan mikroorganizmalar tarafından gerçekleştirilir.
Kompostlaştırma yöntemi, katı atıkların içinde bulunan biyobozunur maddelerin mikroorganizmalar tarafından, ideal koşullarda (yeterli su, hava, sıcaklık, tane yapısı, pH) biyokimyasal ayrıştırılması esasına dayanmaktadır.
Diğer bir tanım olarak ise kompostlaştırma, katı atık organik bileşenlerinin, özellikle mutfak ve bahçe atıklarının kontrol edilen şartlar altında biyolojik olarak ayrışmasıdır.
Katı atıkların çevre ile uyumlu bir yapıya dönüştürülmesi; bir başka deyişle, atıkların dengeli bir ürüne dönüştürülerek doğada yeniden kullanılması entegre atık yönetiminin öncelikli hedefleri arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, dünyanın birçok mega kentinde her gün yüz binlerce ton organik kökenli kentsel atık oluşmakta ve bu atıklar komposta dönüştürülerek başta tarım ve orman alanlarının iyileştirilmesi olmak üzere çok yönlü amaçlar için kullanılmaktadır.
Ulusal yönetmelikler ve uluslar arası direktifler atıkların yeniden kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanımlarını teşvik etmekte olup, özellikle biyolojik atıkların düzenli depolama sahalarına gönderilmelerine sınırlamalar getirmektedir. Bu sebeple katı atıkların alternatif teknolojiler kullanılarak bertaraf edilmesi zorunlu hale gelmektedir. Kompostlaştırma sistemleri yakma, piroliz, gazifikasyon gibi termal sistemlere nazaran daha çevre dostu bir teknoloji olup, dünya genelinde farklı sistemleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde üretilen atığın, atık karakteristiği açısından yaklaşık %50’sinin organik içerikli olduğu düşünülürse, kompostlaştırmanın önemli ve etkin bir bertaraf yöntemi olduğu görülmektedir. Bu yöntem sonucu elde edilecek kompost, katı atığın kaynağında ayrıştırılabilmesi durumunda hem daha kaliteli hem de verimli olmaktadır. Kompostlaştırma sonucu elde edilen kompost, gübreden farklı olarak toprağı ıslah edici, organik değeri ve su tutma kabiliyeti yüksek bir malzemedir. Toprağın boşluk hacmini arttırıp havalandırılmasını, besin maddelerinin daha iyi kullanılmasını sağlamakta ve toprağın işlenebilirliğini kolaylaştırmaktadır.
Kompostlaştırma metodu, düzenli depolamaya göre biraz daha pahalı, termal yöntemlerden ise çok daha ekonomik bir katı atık bertaraf metodudur. Düzenli depolamaya gidecek katı atık miktarının azalmasını sağlamasından dolayı ise, çevre dostu bir sistemdir.
İstanbul’daki Kemerburgaz Geri Dönüşüm ve Kompost Tesisi’nde, yılda ortalama 210.000 ton kentsel atık işlenerek, en az yılda 26.000 ton kompost ve 18.000 örtü toprağı elde edilmektedir.
Katı atıkların geri dönüşümü ve geri kazanımı müzakere sürecinde olduğumuz Avrupa birliği normları gereği zorunludur. 2020 yılında düzenli depolanabilecek kentsel atık miktarının 1995 yılı seviyesinin % 35’ini aşamayacak olması sebebi ile organik içerikli katı atıkların en uygun geri kazanım yolu kompostlaştıma metodudur.
Kompost tesislerinde standartlara uygun, yüksek kalitede kompost ürünün elde edilmesinin ilk ve esas adımı kaynağında ayrılmış temiz atıkların hammadde olarak kullanılmasıdır. Bunun temini amacıyla, hallerden, pazar yerlerinden, park bahçelerden ve benzeri organik atıkça zengin ve temiz atıklar tesise kabul edilmeli ve işlenmelidir. Altta kompotlaştırma için uygun organik atıkların listesi verilmektedir.
Kompostlaştırmaya Uygun Organik Atık Listesi
Yemek Atıkları
Süt, ekmek ve diğer unlu mamüller, kahve, bozulmuş kuru yemekler, meyve ve sebze parçaları, yumurta kabukları, hazır yemek atıkları, çürümüş meyve ve sebzeler, deniz ürünü atıkları, çay atıkları ve poşetleri, kalan ve dökülen yemekler.
Kağıt
Buruşturulmuş kutular, hazır yemek paketleri, kağıt mendil, ilaç kutuları, ofis kağıtları, meyve suyu ve süt kutuları, kağıt havlu ve peçete, kağıt bardak ve tabaklar, kirli yemek kağıtları, gazete ve diğer kağıt türleri.
Kalın
Karton/Mukavva
Karton yemek paketleri (pizza kutuları), giyim ve ticari mal kartonları.
Park/Bahçe Atıkları
Su bitkileri, çalılar, çamların iğne yaprakları, bahçe atıkları, çim kırpıntıları, yapraklar, küçük dallar, budama atıkları, yabani otlar.
Odun
Kereste parçaları, talaş, yonga ve odun parçaları.
Çeşitli Organikler
Biyolojik olarak parçalanabilen zemin süprüntüleri, mısır kabukları ve mısır koçanı, pamuk yumakları, kesilmiş çiçekler, ev bitkileri, hayvanların altına konulan saman ve ot atıkları, hayvan atıkları, çimen parçaları, saman, pamuklu tekstil ürünleri.
Kompostlaştırma prosesi sonucunda elde edilen kompost ürünü, ürün kalitesine bağlı olarak park bahçelerde, tarım alanlarında, seralarda yaygın olarak kullanılabilmektedir. Toprağın havalanmasını, drenajını ve su tutma kapasitesini düzenleyen kompost ürünü ayrıca besin maddelerini yüksek özümseme kapasitesinden dolayı, toprağın iyon değişim kapasitesini arttırır. Tohum çimlenmesi, ürünün mahsul değeri ve kalitesine katkısı olan kompost aynı zamanda toprak neminin tutulmasını ve gübre kullanımını azaltarak ekonomiye katkı sağlanmasına yardımcı olur
2001 yılında Türk-Alman konsorsiyumu tarafından yapılan, İstanbul’daki Kemerburgaz Geri Dönüşüm ve Kompost Tesisi’nin işletmesi İSTAÇ A.Ş. tarafından yürütülmektedir. Geri Dönüşüm ve Kompost Tesisi’nin kuruluş amaçları şunlardır.